نام‌های جغرافیایی یا جاینام‌ها واژگانی هستند که از جهات گوناگون دارای اهمیت بوده و عمدتاً میراث گذشته به شمار می‌روند. نام ایران مهمترین جاینام در غرب آسیا است که حدود دو هزار سال از پیدایش و کاربرد آن می‌گذرد و ریشه‌های فرهنگی و اجتماعی آن به دو هزار سال پیش از آن بازمی‌گردد.

کتاب «سرگذشت نام ایران» تألیفی اختصاصی است درباره‌ی نام «ایران». این کتاب به بررسی این واژه از نظر زبان‌شناسی تاریخی پرداخته و و با ارائه‌ی روایتی پیوسته مبتنی بر شواهد مکتوب، روند شکل‌گیری و پیدایش واژه‌ ایران را مورد بررسی قرار داده و پنجره‌ای گشوده است به «مفهوم ایران».

کتاب به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد که واژه‌ی ایران چگونه ساخته شد و به چه چیز اشاره داشته است، چه روند تاریخی و چه تحولات زبانی را از سر گذرانده و چه کسانی این نام را به کار برده‌اند، و واژه‌های آریا، ایران و اَریان در چه منابع تاریخی، سکه‌ها، کتیبه‌ها، روایت‌ها و کتاب‌های دوران باستان و دوره‌ی اسلامی به کار رفته، هر کدام به چه چیز اشاره داشته و به چه زبان‌ها و خط‌هایی و در چه متن و موضوعی نوشته شده‌اند؟ اسناد تاریخی این نام و ترجمه‌ی آنها کدام است؟ نام ایران چه سرگذشتی داشته و از چه ابعادی اهمیتی دارد؟ نیمه نخست کتاب به بررسی نام ایران از دیدگاه زبان‌شناسی تاریخی، خاستگاه، معانی و ریشه‌های نام ایران، ارائه مشخصات زیستگاه و ویژگی‌های فرهنگی آریاییان (هندوایرانیان) از هزارهْ دوم پیش‌ازمیلاد، کوچ آریاییان و تشکیل حاکمیت‌های آریایی در غرب و میانهْ آسیا، واژه‌های «آریا»، «ایران» و «اَریان» در کتاب اَوستا و در پادشاهی‌های ماد و هخامنشی، اشکانی، کوشانی و ساسانی پرداخته و با مجموعه‌ی شواهد نوشتاری آنها به زبان‌های گوناگون باستانی اوستایی، فارسی‌باستان، ایلامی، پهلوی اشکانی، فارسی میانه و یونانی و بحث درباره‌ی تحولات معنی و کاربرد واژه‌ی «آریا» همراه است.

نیمه دوم کتاب شامل مجموعه‌ی شواهد نوشتاری نام «ایران» در دوره‌ی اسلامی در متون فارسی و عربی است که به تفکیک هر سده از قرن 2 تا 14 هجری، از بیش از 320 مؤلف و کتاب دوره‌ی اسلامی، به تفکیک معنی و کاربرد آن‌ها در سه بخش ارائه شده است:

1- نام «ایران» برای تاریخ روایی و اساطیری،
2- نام ایران به عنوان نام جغرافیایی،
3- نام ایران به عنوان نام یک کشور و پادشاهی‌های آن در دوران اسلامی.

روایت نام ایران تا اسناد جنگ جهانی دوم پیش آمده است. این کتاب در 462 صفحه در شش فصل به همراه نمایه، نقشه‌های جغرافیای تاریخی مفهوم ایران و فهرست توصیفی شواهد نام ایران عرضه شده و جلد آن طراحی استاد قباد شیوا است.
مؤلف: محمدمهدی احدیان/ چاپ نخست: بهمن 1398 / ناشر: آوای خاور/ قیمت 75000 تومان
تهیه از کتابفروشی ها و وب سایت های اختصاصی کتاب، با پست رایگان : www.iran-name.ir و www.kitob.ir